แปลอิศรญาณภาษิต ตอนที่ ๑ บทที่ ๑-๕

แปลอิศรญาณภาษิต

ความหมายและสำนวนที่เกี่ยวข้อง

                     บทที่ ๑  อิศรญาณชาญกลอนอักษรสาร

เทศนาคำไทยให้เป็นทาน               โดยตำนานศุภอรรถสวัสดี

ความหมาย

       หม่อมเจ้าอิศรญาณผู้มีความสามารถในการแต่งกลอนเป็นเรื่องราว  ได้แต่งคำไทยเป็นคำสอนให้ไว้เป็นทาน  โดยเป็นคำโบราณที่ใช้ถ้อยคำและความหมายที่ดีงาม

บทที่ ๒ สำหรับคนเจือจิตจริตเขลา                 ด้วยมัวเมาโมห์มากในซากผี

ต้องหาม้ามโนมัยใหญ่ยาวรี                          สำหรับขี่เป็นม้าอาชาไนย

ความหมาย

       สำหรับคนโง่เขลาเบาปัญญา  ลุ่มหลงมัวเมาในความชั่ว  ต้องหาม้าที่ขับขี่ได้รวดเร็วดังใจได้แก่ใจที่รู้เท่าทันกิเลส  จึงจะทำให้มีความสุข

บทที่ ๓ ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า        น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่าอัชฌาสัย

เราก็จิตคิดดูเล่าเขาก็ใจ                              รักกันไว้ดีกว่าชังระวังการ

ความหมาย

       ผู้ชายกับผู้หญิงต่างกันดังข้าวเปลือกกับข้าวสาร  แต่เมื่ออยู่ในสังคมเดียวกัน  ย่อมต้องพึ่งพาอาศัยกันเป็นธรรมดา  ทุกคนต่างก็มีจิตใจ  รักกันไว้ย่อมดีกว่าเกลียดกัน

สำนวน

น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่า

หมายถึง

น. การพึ่งพาอาศัยกัน

บทที่ ๔ ผู้ใดดีดีต่ออย่าก่อกิจ                      ผู้ใดผิดผ่อนพักอย่าหักหาญ

สิบดีก็ไม่ถึงกับกึ่งพาล                                เป็นชายชาญอย่าเพ่อคาดประมาทชาย

ความหมาย

       ผู้ใดทำดีต่อเรา  เราก็ควรทำความดีต่อเขาตอบ  ผู้ใดทำไม่ดีต่อเราหรือทำไม่ถูกต้อง  ก็ไม่ควรโกรธหรือตัดรอนจนแตกหัก  ทำความดีสิบครั้งก็ไม่เท่ากับทำชั่วครึ่งครั้ง  เป็นชายนั้นไม่ควรดูถูกลูกผู้ชายด้วยกัน

บทที่ ๕ รักสั้นนั้นอย่าให้รู้อยู่เพียงสั้น              รักยาวนั้นอย่าให้เยิ่นเกินกฎหมาย

มิใช่ตายแต่เขาเราก็ตาย                             แหงนดูฟ้าอย่าให้อายแก่เทวดา

ความหมาย

       หากรักที่จะอยู่ด้วยกันสั้นๆ ก็จงทำความชั่วต่อไป  แต่ถ้าอยากให้รักอยู่ด้วยกันนานๆ ก็จงทำความดี  อย่าไปทำผิดกฎหมายหรือทำชั่ว  คนเราทุกคนล้วนต้องตาย  จึงควรเร่งทำความดีเข้าไว้  เวลาแหงนหน้าดูฟ้าจะได้ไม่อายเทวดา

สำนวน

       รักยาวให้บั่น  รักสั้นให้ต่อ

       ยาวบั่น  สั้นต่อ

หมายถึง

ก. รักจะอยู่ด้วยกันนานๆ  ให้ตัดความคิดอาฆาตพยาบาทออกไป  รักจะอยู่กันสั้นๆ  ให้คิดอาฆาตพยาบาทเข้าไว้